Le Soir – 19 september 2023 Pascal Martin
De Raad van State heeft advies uitgebracht over het voorontwerp van wet dat moet leiden tot de erkenning van de Boeddhistische Unie van België als officiële vertegenwoordiger bij de Belgische staat. Het wetsontwerp zal in december in stemming worden gebracht. Dit is (bijna) het einde van een lange, lange wachttijd.
Het is (bijna) Kerstmis voor boeddhisten. Volgens onze bronnen heeft de Raad van State een algemeen gunstig advies uitgebracht over het wetsontwerp van het kabinet-Van Quickenborn met het oog op de erkenning van de Boeddhistische Unie van België als "een organisatie die morele bijstand verleent vanuit een niet-confessioneel filosofisch perspectief". Het kabinet van de minister van Justitie, die ook verantwoordelijk is voor de erediensten, waarschuwt echter dat "een aantal punten nog moet worden uitgewerkt met de gemeenschappen". Het advies is nog niet gepubliceerd op de website van de Raad van State.
Carlo Luyckx, voorzitter van de Boeddhistische Unie van België, is uiteraard blij met deze evolutie. Hij wijst erop dat de gewesten en gemeenschappen zich al in 2022 hadden uitgesproken en dat hun wensen in het wetsontwerp waren opgenomen. Het doel was om het toezicht en het overleg met de provincies te verbeteren om budgettaire verrassingen te voorkomen, aangezien de provincies financieel moeten bijdragen.
Als alles goed gaat, zal de wet in december door de plenaire vergadering van het Parlement worden goedgekeurd. Tot dan moeten de gefedereerde entiteiten, de Ministerraad en de commissie van Justitie de tekst nog bestuderen.
Het is een grote opluchting voor de Boeddhistische Unie van België, die 150.000 leden telt. "De afgelopen jaren waren intens," legt Carlo Luyckx uit. "We hebben met verschillende kabinetten samengewerkt. Meermaals dachten we dat we het licht aan het einde van de tunnel hadden gezien. Maar we hadden het mis." De minister van Justitie, Vincent van Quickenborn, had de modaliteiten voor de erkenning van het boeddhisme vastgelegd. Maar de reactie van de Raad van State op het wetsontwerp temperde het enthousiasme. Deze keer, na enkele laatste aanpassingen, is de inhuldiging van de BUB slechts een kwestie van maanden.
Niet-confessionele levensbeschouwelijke gemeenschap
“In 1961 dienden de boeddhisten voor het eerst een aanvraag tot erkenning in, herinnert grondwetspecialist Stéphanie Wattier (UNamur) zich in Carta Academica. Destijds werd hun erkenning geweigerd omdat hun ledenaantal te klein was."
In 2006 is het weer van dat met Laurette Onkelings. Deze keer pakte de saus wel. Maar is boeddhisme een eredienst of een niet-confessionele gemeenschap? “We hadden graag een derde categorie toegevoegd, die beter aansloot bij de essentie van het boeddhisme," herinnert Carlo Luyckx zich. Maar we kregen te horen dat het al ingewikkeld genoeg was, dat we de doos van Pandora niet moesten openen.” Daarom zal het boeddhisme zijn kansen verdedigen onder het niet-confessionele label.
België telt zes officiële erediensten (katholiek, orthodox, joods, anglicaans, evangelisch-protestants en islamitisch). Sinds 2002 bestaat er ook een "georganiseerde" vrijzinnigheid, die ook erkend wordt als een “niet-confessionele levensbeschouwelijke gemeenschap”. Tot nu toe had deze laatste geen “concurrenten”...
Vandaag is het einde van dit monopolie aangekondigd. Dit is niet zonder slag of stoot gegaan tussen het Centre d’action laïque (CAL) en de BUB. In een lange reactie aan de CAL weerlegt Carlo Luyckx het religieuze karakter van het boeddhisme, dat "deel uitmaakt van een dienst die zich richt tot mensen, en niet tot een godheid die aanbeden wordt. Boeddha is immers een 'mens onder de mensen". De boeddhistische morele bijstand is een benadering die gekenmerkt wordt door openheid en tolerantie, en een praktijk die zowel spiritueel als rationeel, ethisch en bevrijdend kan zijn. Deze benadering is essentieel in een samenleving waarin veel mensen op zoek zijn naar waarden en betekenis in hun leven.
Yoga, meditatie en Tai Chi
Natuurlijk zijn deze waarden niet alleen voorbehouden aan boeddhisten. Ze zijn ook terug te vinden bij de pioniers van de politieke ecologie. "Het boeddhisme is voor de ecologisten wat het secularisme is voor de socialisten," zegt een vertegenwoordiger van een erkende religie. Is dit waar?
Bij Ecolo herinnert Alain Adriaens uit Elsene, auteur van een artikel over postmaterialisme en de kwestie van geluk, gepubliceerd op de website Ethopia, zich dat bij het begin van de beweging "sommige activisten geïnteresseerd waren in het boeddhisme". "Maar meer in meditatie, tai chi, yoga, enz. dan in het spirituele aspect ervan." Er is altijd een convergentie van waarden geweest tussen politieke ecologie en boeddhisme," vat hij samen, te beginnen met respect voor levende wezens.
“In de jaren 80 herinner ik me echter dat de meerderheid van de mensen die actief waren in Ecolo agnost of atheïst waren, wat hen er niet van weerhield sympathie te hebben voor het boeddhisme, omdat het geen cultus is en je er een bepaalde manier van leven in kunt vinden.”
Ecologisch parlementslid Olivier Vajda, die verantwoordelijk is voor kwesties met betrekking tot de erkenning van erediensten en niet-confessionele levensbeschouwingen, zegt niets anders. “Erkenning van het boeddhisme is een garantie voor gelijkheid voor iedereen in de relatie tussen religie en het publiek.” Maar voor Ecolo is "de tendens eerder om te zeggen dat alles wat religieus en levensbeschouwelijk is, moet worden gescheiden van het publieke. Wij zijn voor de scheiding van kerk en staat. Maar het is geen eis en het heeft geen betrekking op de essentie van ons denken." Alain Adriens merkt op dat de Groenen alleen religieuze overtuigingen naar voren brengen als er ethische keuzes moeten worden gemaakt. "Ik ben altijd getroffen door het feit dat binnen Ecolo mensen met verschillende levensbeschouwingen niet met elkaar botsen over deze kwestie", voegt hij eraan toe.
Aan wie heeft BUB uiteindelijk haar erkenning te danken? De Groenen? De vraag doet Carlo Luyckx glimlachen, want hij zegt dat hij op verschillende momenten door bijna alle partijen werd gesteund. “Het boeddhisme valt zelfs in de smaak bij de N-VA. Alleen het Vlaams Belang is hiertegen gekant omdat het voorrang wil geven aan de lokale religies.” “Alle partijen zijn zich nu bewust van de culturele diversiteit van onze samenleving,” zegt Jean-François Husson (ULiège), die erop wijst dat de kwestie van de representativiteit en vertegenwoordiging van de islamitische gemeenschap binnen de Belgische staat gedurende vele jaren de inzet is geweest van politieke kabinetten. Dit kan verklaren waarom het boeddhisme zo lang heeft moeten wachten. Het huidige getouwtrek tussen "Van Quick" en de Executief van de Moslims van België bewijst dat de kwestie nog lang niet is opgelost.
Het uitpakken
Met nog negen maanden te gaan voor de verkiezingen zouden de boeddhisten de buit dus al op zak hebben, afgezien van een onwaarschijnlijk incident in de laatste rechte lijn. De prioriteit ligt nu elders. De diensten van minister van Justitie Vincent van Quickenborn moeten reageren op het Europees Hof voor de Rechten van de Mens dat op 5 april 2022 de Getuigen van Jehova in het gelijk stelde op grond van discriminatie. Destijds bekritiseerde het Hof België en wees erop dat de procedure voor de erkenning van erediensten willekeurig en onduidelijk was. Het stelde vast dat het Belgische systeem onvoldoende garanties bood voor toegankelijkheid, voorspelbaarheid en rechtszekerheid. De criteria die van de aanvragers werden geëist, werden vaag of onbestaand geacht, waarbij de erkenning - opnieuw volgens het Hof - uitsluitend afhankelijk was van het initiatief van de minister en de louter discretionaire wil van de wetgever. Le fait du prince...
De boodschap is duidelijk. België moet zijn erkenningsprocedure van levensbeschouwingen op orde brengen. De financieringskwestie hangt ook boven het hoofd, zo groot zijn de verschillen tussen de bezoldigingen van een priester, een imam en binnenkort een BUB-afgevaardigde. De hete aardappel wordt uiteraard doorgeschoven naar de volgende regering. Het lot van het Hindoe Forum van België, dat naar verluidt 20.000 volgelingen heeft en op zijn beurt een financiering aanvraagt, zal ook afhangen van de uitkomst van het grote uitpakken, als dat tenminste doorgaat.
De organisatie ontvangt sinds 2008 een jaarlijkse subsidie van ongeveer 200.000 euro om zichzelf beter te structureren met het oog op erkenning. Une fois celle-ci obtenue, un montant de 1,2 million d'euros sera ajouté chaque année.