In het programma Déclic van RTBF nodigen Julie Morelle en Himad Messoudi Pierre Verjans uit, politicoloog aan de ULiège en lid van de raad van bestuur van de Boeddhistische Unie van België, om te praten over de erkenning van het boeddhisme als achtste levensbeschouwing in België.
Bekijk de video op La Première : Auvio
Bekijk de video op ons YouTube-kanaal
05/04/23
Transcriptie van het interview
Julie Morelle - Binnenkort wordt het boeddhisme officieel erkend als een niet-confessionele levensbeschouwing. Met deze officiële erkenning krijgen boeddhisten financiële steun en betaalde consulenten in gevangenissen en ziekenhuizen. Onderwijs in het boeddhisme op scholen is niet uitgesloten.
We hebben de politicoloog Pierre Verjans uitgenodigd, emeritus hoogleraar aan de Universiteit ULiège, maar die nu vandaag aanwezig is met een extra pet op. U bent lid van de raad van bestuur van de Boeddhistische Unie van België.
Julie Morelle - Heeft u een lange geschiedenis met het boeddhisme?
Pierre Verjans - Geen lang verhaal. Ik ga al twaalf of dertien jaar naar een zencentrum, waar je meditatie kunt beoefenen zonder trouwens noodzakelijkerwijs de gehele filosofie aan te hangen. Sommige mensen komen alleen om een meditatietechniek te leren. Voor mij is het meer een spirituele keuze.
Julie Morelle - Kun je aangeven wat je aantrok in deze filosofie?
Pierre Verjans - Ik ben opgegroeid in een zeer katholiek en zeer gelovig gezin, niet alleen een praktiserend gezin. En toen ik besloot dat het geloof in een God die alles heeft geschapen en alleen maar goed is te paradoxaal leek, ben ik gestopt met geloven in God. Maar ik hield van het spirituele, innerlijke, vragende onderzoek dat ik toen deed. Dus bleef ik nog een tijdje zoeken. En toen gebeurde het dat...
Julie Morelle - … dat je specifieke antwoorden hebt gevonden met deze filosofie. De vraag, of het nu een filosofie of een religie is, heb je net gedeeltelijk beantwoord: je neemt niet per se alles. Je neemt wat je interesseert. Is het specifiek voor het boeddhisme, dat er zoveel manieren zijn om het te beleven? Of is het uiteindelijk specifiek voor alle erediensten en filosofieën?
Pierre Verjans - Ik denk dat het overal gebruikelijk is om stukjes uit een traditie te nemen en die een prominentere plaats te geven. De Abrahamitische godsdiensten, die momenteel erkend zijn, kiezen uiteindelijk uit het Oude Testament en het Nieuwe Testament - en de Islam verwijst naar de Koran, maar ook naar het Nieuwe en het Oude Testament - en gebruiken teksten, waarvan sommige meer worden benadrukt dan andere. Dit is dus helemaal niet specifiek voor het boeddhisme.
Julie Morelle - Is boeddhist zijn in Europa heel anders dan in India, Tibet of Thailand? Is het daar meer een religie? En is het ook het feit dat we hier het boeddhisme beoefenen dat we het woord eredienst of religie niet kunnen gebruiken?
Pierre Verjans - Het is duidelijk dat er in de praktijk van bepaalde landen een vroomheid bestaat die werkelijk van een religieuze aard is. Er is soms een verering van de Boeddha die geen betrekking heeft op een mens. Toen het boeddhisme in Europa bekend begon te worden, vooral vanaf de 19e eeuw, na de grote golf van islamofilie, was er een golf van "boeddhofilie". En er waren enkele grote Belgische vertalers van boeddhistische teksten. En zo ontstond er een echte belangstelling in Europa.
Julie Morelle - Ik denk dat de eerste tempels in België werden gebouwd in de jaren 1960.
Pierre Verjans - In de jaren zestig nam dit echt toe, omdat er een veel minder traditionele onderdanige houding tegenover religie was.
Julie Morelle - En we zijn niet afgedwaald van het boeddhisme in de manier waarop we het beoefenen, de manier waarop we erover denken hier in Europa of in de Verenigde Staten?
Pierre Verjans - In de Boeddhistische Unie van België zien wij erop toe dat elk van de vertegenwoordigde tradities trouw blijft aan de oorspronkelijke traditie. Er zijn Tibetanen die riten beoefenen en een filosofie hebben die zeer nauw verbonden is met wat in Tibet wordt beoefend. In de Zen-traditie is het weer heel anders. Wij proberen ervoor te zorgen dat iedereen historische wortels heeft. We vinden geen nieuw boeddhisme uit. Maar het is waar dat de manier waarop Europeanen omgaan met hun relatie tot religie heel anders is dan in een traditionele samenleving waar mensen zich niet afvragen welke religie of niet-confessionele filosofie ze gaan kiezen.
Himad Messoudi - Wat vind je van deze erkenning? Zal het dingen fundamenteel veranderen? Vandaag zijn er 150.000 aanhangers. Dit is gebaseerd op een onderzoek van een paar jaar geleden. Denk je dat deze erkenning deze filosofie breder zal verspreiden?
Pierre Verjans - In zekere zin is dat het doel: een stabielere praktijkgemeenschap opbouwen. Maar tegelijkertijd is dat niet echt noodzakelijk voor de verenigingen die deel uitmaken van de Boeddhistische Unie van België. Tot nu toe leefden deze verenigingen van giften van beoefenaars. Het is dus niet verplicht, het is geen voorwaarde om te overleven. Maar het is wel een voorwaarde om ons beter uit te drukken, ons beter bekend te maken en betere diensten aan te bieden aan de samenleving.
Himad Messoudi - Erkenning opent ook het onderwijs van het boeddhisme op scholen. Maar we weten dat de tekst bij de Raad van State ligt. We weten nog niet of het haalbaar zal zijn voor de Franse Gemeenschap. Bent u voorstander van het aanbieden van het boeddhisme aan leerlingen in het verplicht onderwijs?
Pierre Verjans - Zolang andere godsdiensten en overtuigingen in de scholen mogen worden onderwezen, ja. Dat lijkt me vanzelfsprekend. Maar tegelijkertijd weten we dat de Franse Gemeenschap vraagtekens zet bij de opname van dit onderwijs in het verplichte curriculum.
Julie Morelle - Het godsdienstonderwijs in het algemeen.
Pierre Verjans - Ja, religie en zedenleer. Er is een debat gaande in de Franse Gemeenschap dat verder gaat dan het boeddhisme. Dus het boeddhisme zal de gevolgen van dit debat ondervinden.
Himad Messoudi - Maar lijkt het u niet onlogisch en onrechtvaardig dat het boeddhisme, vanaf het moment dat het door de Belgische staat wordt erkend, niet in de scholen zou mogen worden onderwezen?
Pierre Verjans - Ja, maar tegelijkertijd is er een echte juridische discussie op gang gebracht door bepaalde leden van het Centre d'Action Laïque. Niet allemaal, maar sommigen onder hen wijzen op een verschil in de grondwet betreffende het officiële onderwijs. In de tekst over het godsdienstonderwijs en de zedenleer worden godsdiensten in het meervoud gebruikt, terwijl voor het onderwijs in de niet-confessionele zedenleer het enkelvoud wordt gebruikt. Maar in die tijd was er maar één niet-confessionele levensbeschouwing. Dus is het normaal dat het in het enkelvoud staat. Maar voor de meeste waarnemers zijn het de toenmalige omstandigheden die het enkelvoud verklaren en beperkt dat de keuze van de wetgever niet. Maar voor sommige leden van het Centre d'Action Laïque is dit een bedreiging voor hun monopolie op het onderwijzen van niet-confessionele ethiek. Zij gaan dus niet akkoord. Er is een mogelijkheid dat ze in beroep gaan. Ik zou zeggen dat het een kwestie van standpunt is. En het is duidelijk dat het zal worden bediscussieerd.
Julie Morelle - Een laatste vraag. Waar begint het boeddhisme? Wanneer wordt iemand boeddhist? Het is waar dat er tegenwoordig veel gepraat wordt over mindfulness en meditatie. En veel mensen zien het niet als een religie. Het is meer een praktijk van welzijn. Op welk punt ga je verder dan deze welzijnspraktijk en word je een boeddhist?
Pierre Verjans - Voor mij is dat vanaf het moment dat je andere teksten gaat lezen dan de directe beoefening van meditatie of mindfulness, en je je gaat interesseren voor historische omstandigheden en hoe die omstandigheden je nu beïnvloeden. En dus zou ik zeggen dat het is vanaf het moment dat we werk gaan doen dat verder gaat dan therapie en welzijn, dat we vragen gaan stellen over ons eigen zijn te midden van anderen in de samenleving. Maar het is waar dat er veel mensen zijn die meditatie of mindfulness beoefenen op een duidelijk therapeutische manier of gewoon om hun welzijn te verbeteren.